Prof. Jan Miodek: Przesunąć na maj i rozbić Śląsk

Profesor Jan Miodek w internecie (czytaj mnóstwo porad)
Że tendencja ta ogarnia swym zasięgiem coraz większą liczbę osób dorosłych, także trudno nie wspomnieć, gdy się chociażby obserwuje, jak tradycyjne syntagmy w rodzaju zdobyć hat trick, uzyskać walkower czy polecać bestseller zamieniane są na połączenia "zdobyć hat tricka", "uzyskać walkowera", "polecać bestsellera". W tekstach internetowych znalazłem ostatnio dwa przykłady ekstremalne - chciałoby się powiedzieć, a mianowicie zdania: "Ten zakup przesunęłam na maja" i "Pod koniec kwietnia Zagłębie rozbiło Śląska".
W punkcie wyjścia dziejów polszczyzny czwarty przypadek wszystkich rzeczowników rodzaju męskiego - żywotnych i nieżywotnych - był równy pierwszemu: syn szanował ojciec, dziadek kochał wnuk, wychodziło się za mąż, ręczyło się za mąż, kryło się za mąż, a pies gonił kot - tak jak obywatel szanował urząd, rzemieślnik kochał swój zawód, wychodziło się za dom i wyrzucało się coś za płot.

Ponieważ jednak szyk w naszym języku był od wieków dowolny, czyli podmiot nie musiał zawsze stać na pierwszym miejscu w zdaniu (matka kocha córkę, ale równie dobrze córkę kocha matka), syntagmy typu syn szanuje ojciec, dziadek kocha wnuk czy pies goni kot nie były jednoznaczne: kto kogo szanuje?, kto kogo kocha?, które ze zwierząt goni, a które jest gonione? By je ujednoznacznić, od pewnego momentu biernik rzeczowników żywotnych stał się równy dopełniaczowi: syn szanuje ojca, dziadek kocha wnuka, pies goni kota albo ojca szanuje syn, wnuka kocha dziadek, a kota goni pies.
Oczywiście, także ręczy się za męża, kryje się za męża i tylko w bardzo często używanym zwrocie wyjść (wychodzić) za mąż zachował się pierwotny stan składniowy - biernik równy mianownikowi (we wszystkich językach świata formy najczęściej używane zmieniają się najwolniej).

Rzeczowniki nieżywotne w zasadzie utrzymały biernik równy mianownikowi, ale od dawna status normy mają takie połączenia, jak palić papierosa, tańczyć walca, kupić opla, wygrać seta, grać w tysiąca - też z biernikiem równym dopełniaczowi i ciągle tych wyjątków przybywa (można np. jeść sznycla, kotleta, banana, ananasa, choć poprawne są również dawne zwroty jeść sznycel, kotlet, banan, ananas). Od razu biernik równy dopełniaczowi miał pilot - urządzenie do przełączania kanałów telewizora (daj pilota, połóż pilota), a i formuły nadać, do-stać esemesa, maila są częstsze niż nadać, dostać esemes, mail.

Język dzieci - swoista projekcja języka jutra - prowokuje do przypuszczeń, że w przyszłości biernik wszystkich rzeczowników rodzaju męskiego zrówna się z dopełniaczem, a potwierdzeniem tej prognozy są ekstremalne, jak je nazwałem, przykłady z początku dzisiejszego odcinka: "przesunąć na maja", "rozbić Śląska". Oczywiście, w zgodzie z normą są postacie przesunąć na maj, rozbić Śląsk.