Kiedyś były monumentalne, dziś pałace w Żarskiej Wsi i Jędrzychowicach są w opłakanym stanie

Pałac w Żarskiej Wsi, który powstał w 1740 roku i pałac w Jędrzychowicach z XVI wieku, to majestatyczne budowle, które wielokrotnie zmieniały właścicieli, a w swoich przepastnych wnętrzach gościły wysoko urodzonych Niemców. Oba pałace po II wojnie światowej znalazły się pod nadzorem instytucji publicznych. Państwo trzymało nad nimi pieczę do początków lat 90., kiedy trafiły w prywatne ręce. Oba miejsca kryją w sobie niezwykłe tajemnice, również te związane z wojną i oba doświadczyły grabieży i dewastacji w okresie powojennym. Dzisiaj zarówno pałac w Żarskiej Wsi, jak i ten w Jędrzychowicach, prezentują smutny obraz upadku, choć dawniej były świadkami okazałego przepychu. Ruiny przypominają nam o potrzebie większej ochrony dziedzictwa kulturowego przed nieudolnymi właścicielami, którzy od lat nic z nimi nie robią.

Pałac w Żarskiej Wsi został posadowiony w 1740 roku i przez wieki był domem dla wielu znamienitych rodzin niemieckich, takich jak: Krügerowie, Braseowie czy Schäfferowie. Nigdy nie byli właścicielami włości, a jedynie opiekunami dóbr i domu czeladnego. Niestety, po wojnie pałac wraz z zabytkowym parkiem trafił w ręce PGR, co zapoczątkowało jego stopniowy upadek, trwający do dzisiaj.

Wieża pałacu, choć zachowała się tylko w szczątkowej formie, jest widoczna już z daleka. Nie wiadomo, czy taki stan utrzyma się długo, bo na każdym fragmencie muru widnieją tabliczki ostrzegające przed zawaleniem budynku. To smutny widok, szczególnie kiedy oglądamy na starych zdjęciach, w jakiej kondycji dawniej znajdował się pałac. Do końca II wojny światowej w jego komnatach przechowywano cenne rzeźby, obrazy z okresu średniowiecza oraz 17 tysięcy książek z "Biblioteki Milicha" w Görlitz. Co się z nimi stało? Do dziś nie wyjaśniono tej zagadki.

Do lat 80. wnętrza pałacu były zamieszkane przez pracowników PGR, którzy doprowadzili je do ruiny, tak samo jak oficynę dworską i kaplicę cmentarną. W latach 90. pałac został wykupiony przez prywatnego przedsiębiorcę, który go nie remontuje ani nie zabezpiecza przed działaniami wandali.

Zobacz, jak wyglądały oba pałace przed zniszczeniem i jak wyglądają dzisiaj!

W 1999 roku wciąż można było dostrzec dwa zegary słoneczne na fasadzie pałacu, a wieża miała jeszcze hełm, z którego do dziś pozostały już tylko fragmenty. Wewnątrz piwnic leży sterta śmieci, a samosiejki wyrastają z podłóg. Jedynym elementem, który przetrwał w niemal nienaruszonym stanie, jest park pałacowy z 1920 roku. Na jego końcu znajduje się wielki staw, przy którym w ostatnich latach postawiono drewnianą altanę. Mieszkańcy Żarskiej Wsi często spędzają tam popołudnia, choć i tam nie brakuje sterty śmieci, szczególnie w cieplejszych miesiącach.

Potraficie sobie wyobrazić, że pałac w Jędrzychowicach był zamieszkiwany do 1958 roku, a dziś tylko tyle z niego pozostało? Dawniej znajdowały się tu rozległe zabudowania dworskie, a przed wojną funkcjonowała restauracja. Teraz pozostała tylko ruina wieży z resztkami imponującego dworu. Po zabudowaniach gospodarczych i oficynach nie ma już prawie śladu. Zostały tylko resztki dawnych murów. Dziś obiekt, podobnie jak pałac w Żarskiej Wsi jest w prywatnych rękach.

W XVI wieku Jędrzychowice należały do Sebastiana Schütza, który w 1553 roku sprzedał je swoim zięciom Joachimowi Schmiedowi i Hansowi von Hoffmann. W późniejszych latach wieś odziedziczył Georg Friedrich, a następnie burmistrz Zgorzelca, Sebastian. Wszyscy oni mieszkali w okazałym dworze, który po 1608 roku został rozbudowany o charakterystyczne okna w wysokiej wieży, z której rozciągał się widok na okolicę. Do wieży prowadziły drewniane schody, po których dziś zostały tylko drzazgi. Samą wieżę zawdzięczamy Annie, córce Sebastiana von Hoffmann, która w 1611 roku zadecydowała przebudowie pałacu.

Wyjątkową ciekawostkę stanowi fakt, że na terenie dworu w późniejszych latach mieszkał sam król Stanisław Leszczyński (1700 - 1721), a podczas wojen napoleońskich gościł tu nawet wielki książę Konstanty Mikołajewicz Romanow.

Zobacz, jak wyglądały oba pałace przed zniszczeniem i jak wyglądają dzisiaj!