50 lat Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju

Muzeum Papiernictwa, którego siedzibą jest pochodzący sprzed 1562 r. jedyny w Polsce młyn papierniczy, istnieje od 26 lipca 1968 r. Zajmuje się gromadzeniem, ochroną i udostępnianiem zbiorów związanych z papiernictwem, drukarstwem oraz historią Dusznik-Zdroju. W ciągu tego okresu muzeum zrealizowało wiele przedsięwzięć o charakterze kulturalnym, naukowym i edukacyjnym, w których uczestniczyło ponad 2 mln osób. 50 lat działalności to ciąg ważnych wydarzeń, które trwale zapisały się na kartach historii nie tylko regionu Dolnego Śląska, ale całego kraju.

Niewątpliwie należy do nich odkrycie w 1969 r., a w następnych latach zakonserwowanie i udostępnienie zwiedzającym malowideł zdobiących drewniane ściany i stropy dwóch pomieszczeń na pierwszej kondygnacji strychowej głównego budynku papierni. W 2017 r. ich opracowaniem, pod kątem znaczenia dla rozwoju dziedzictwa kulturowego, zajęli się badacze z Uniwersytetu Wrocławskiego. Siedemnasto- i osiemnastowieczne polichromie zostały przez nich uznane za wyjątkowe. Tak bogate dekoracje doby baroku, typowe dla obiektów sakralnych i pałacowych, nie występują w żadnym z istniejących w Europie młynów papierniczych ani w innych budowlach o charakterze przemysłowym. Dzisiaj polichromie należą do największych atrakcji dusznickiego młyna papierniczego, stanowiąc cenne źródło informacji o życiu i statusie społecznym dusznickich papierników. Jedno z malowideł przedstawiające starotestamentową scenę kuszenia Józefa przez żonę Putyfara odczytywane jest jako odniesienie do właściciela papierni z lat 1772-1779, Josepha Ossendorfa.

Uruchomienie w 1971 r. i kontynuowanie do dzisiaj pokazowej ręcznej produkcji papieru – to kolejne z takich ważnych wydarzeń. W dusznickim młynie papier czerpano jeszcze przed 1562 r. Dopiero w 1936 r. ze względu na nierentowność zaniechano produkcji. Powstanie Muzeum Papiernictwa przyczyniło się do ponownego jej wznowienia. Obecnie młyn papierniczy w Dusznikach-Zdroju jest największym producentem papierów czerpanych w Polsce. Do jego wytwarzania wykorzystywana jest masa celulozowa oraz makulaturowa. Produkcja papieru ręcznie czerpanego, a także lekcje i warsztaty pn. „Rękodzieło papiernicze” przyciągają do dusznickiego muzeum rocznie około 70 tys. zwiedzających.

Niezwykle ważna w kalendarzu działań Muzeum Papiernictwa jest cykliczna organizacja największego w Polsce festynu rodzinnego „Święto Papieru”, promującego wiedzę o papierze, jego historii i znaczeniu dla rozwoju cywilizacji. Liczba uczestników w tym wydarzeniu w 2011 r. sięgnęła 11 tys.! W sumie odbyło się ich już 17 edycji. Tegoroczna, 28 i 29 lipca, będzie wielkim przyjęciem z okazji 50. urodzin Muzeum Papiernictwa. Założeniem „Święta Papieru” jest zapewnienie odwiedzającym czynnego, bezpłatnego uczestnictwa w warsztatach. Układ stanowisk pomyślany został tak, aby odwiedzający rozpoczęli indywidualną ścieżkę edukacyjną od poznania materiałów i surowców papierniczych, następnie przeszli drogę wytwarzania papieru, badania jego cech i właściwości, barwienia historycznymi metodami oraz poznali techniki druku. Festyn urozmaicą liczne konkursy, z których największym powodzeniem zawsze cieszy się tzw. trójbój papierowy. Jedną z jego konkurencji jest podnoszenie papierowej sztangi, której waga wynosi około 20 kg. Imprezę uświetni koncert zespołu „Wolna Grupa Bukowina”.

CZYTAJ WIĘCEJ O WIELKIM PRZYJĘCIU Z OKAZJI 50-LECIA MUZEUM PAPIERNICTWA I ŚWIĘCIE PAPIERU

Podczas „Święta Papieru” otwarte zostaną także dwie wystawy jubileuszowe: „50 lat Muzeum Papiernictwa. 1968-2018” oraz „Sztuka papieru ze zbiorów Muzeum Papiernictwa”. Na pierwszej z nich zaprezentowane zostaną wybrane obiekty z najważniejszych kolekcji muzealnych, m.in.: papiery ręcznie czerpane ze znakami wodnymi, papiery wzorzyste i maszynowe, zabytkowe sita czerpalne, ekslibrisy, dokumenty identyfikacyjne (m.in. dziewiętnastowieczne paszporty europejskie) oraz najciekawsze obiekty z kolekcji numizmatycznej. Całość uzupełni „Papierowa Aleja Gwiazd”, czyli kolekcja odcisków dłoni znanych osobistości, które odwiedziły dusznickie muzeum i zgodziły się odbić swoją dłoń w masie papierowej. Wśród gości było wielu polityków, artystów i ludzi świata show-biznesu.

Druga z wystaw związana jest z przygotowaniem i udostępnieniem w 2017 r. pierwszej w Polsce galerii dedykowanej wystawom z zakresu sztuki papieru. Ta gałąź sztuki współczesnej sięga początku XX w. i związana jest z prekursorami kubizmu, Pablem Picassem i Georgesem Braque’m. W swojej twórczości obaj malarze łączyli skrawki tapet oraz tkanin z pracami malarskimi, uzyskując w ten sposób kolaże. Z tego typu działań w latach sześćdziesiątych XX w. wyodrębniła się nowa dziedzina sztuki – sztuka papieru, dla której papier stał się tworzywem, a nie tylko podłożem dla obrazów, grafik czy dzieł literackich. Muzeum Papiernictwa od ponad 20 lat gromadzi obiekty, do wykonania których artyści używali pulpy papierniczej, makulatury lub włókien roślinnych. Jubileusz 50-lecia jest doskonałą okazją do ich zaprezentowania na wystawie „Sztuka papieru ze zbiorów Muzeum Papiernictwa”.
W 2011 r. dusznicki młyn papierniczy wpisany został na listę Pomników Historii. O wartości papierni przesądziła jej unikatowość w skali światowej, stan zachowania oraz aktywna działalność muzeum na rzecz popularyzowania wiedzy o średniowiecznej, ręcznej technice czerpania papieru. To najwyższe wyróżnienie otworzyło drogę do podjęcia starań o wpisanie obiektu na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Wpis ten pozwoliłby uznać papiernię za wspólne dobro ludzkości, które wyróżnia „najwyższa powszechna wartość”.

W latach 2014-2017 realizowano jeden z największych w historii Muzeum Papiernictwa projektów inwestycyjnych, który dofinansowany został ze środków norweskich, funduszy Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz budżetu Samorządu Województwa Dolnośląskiego. W dawnej starej suszarni papieru otwarto dwie nowoczesne, przystosowane dla osób z dysfunkcją wzroku, słuchu i ruchu, wystawy: „Polski pieniądz papierowy” i „Sztuka papieru”. Dzięki pozyskanym funduszom zainstalowano także innowacyjny system gaszenia budynku mgłą wodną, zakonserwowano i zdigitalizowano dużą część muzealnych zbiorów oraz stworzono magazyny i pracownię edukacyjną.

Stworzenie grupy najcenniejszych europejskich młynów papierniczych, której celem jest wzajemna promocja, wymiana dobrych praktyk oraz wspólne starania o wpisanie historycznych papierni na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO, usankcjonowane zostało podpisaniem przez Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju 15 kwietnia 2015 r. stosownego porozumienia z Muzeum Papieru w Velkich Losinach z Republiki Czeskiej. 1 grudnia 2017 r. do muzeów z Polski i Czech dołączyło niemieckie Papiermühle Homburg. W 2018 r. współpracą w ramach projektu wpisania najcenniejszych europejskich młynów papierniczych zainteresowało się również Moulin à papier Richard de Bas w Ambert we Francji.

W 2016 r. w Muzeum Papiernictwa zapoczątkowano serię badań naukowych, których celem jest uzupełnienie wiedzy na temat dziejów dusznickiej papierni. Wyniki prac kilku zespołów naukowców pozwoliły datować powstanie poszczególnych części kompleksu zabudowań młyna, ustalić szczegóły dotyczące wspomnianych wyżej polichromii oraz pozyskać szczegółowe informacje na temat dziejów trzech rodów dusznickich papierników. Prowadzone obecnie badania pomogą poszerzyć wiedzę o znaczeniu papieru czerpanego w Dusznikach dla rozwoju kultury od drugiej połowy XVI po XXI w. Na podstawie przeprowadzonych badań w 2018 r. powstanie Monografia młyna papierniczego w Dusznikach-Zdroju. Wydawnictwo będzie pierwszym tak obszernym zestawieniem informacji na temat liczącego ponad 450 lat, jedynego w Polsce, czynnego młyna papierniczego.

CZYTAJ WIĘCEJ O WIELKIM PRZYJĘCIU Z OKAZJI 50-LECIA MUZEUM PAPIERNICTWA I ŚWIĘCIE PAPIERU