Stacja kolejowa, stara kopalnia, hala pamięci i pałace - tu znajdują się najładniejsze domy kultury na Dolnym Śląsku

Orędownikami szerzenie edukacji i kultury wśród ludności wiejskiej byli w Polsce ksiądz Paweł Ksawery Brzostowski oraz Stanisław Staszic. Obaj założyli placówki dla chłopów, które miały spajać społeczność wokół tematów związanych z nauką i kulturą. Powstała w tamtym czasie Komisja Edukacji Narodowej za cel brała sobie także tworzenie takich placówek w przyszłości. Intensywne działania doprowadziły do tego, że w XIX wieku zaczęły powstawać czytelnie publiczne, a wraz z nimi stowarzyszenia, zafascynowane ideą pozytywizmu i pracy u podstaw. Zaczęto wydawać książki, które trafiały pod strzechy, a elity intelektualne zaczęły żywo interesować się ludnością wiejską.

100 lat później, w okresie międzywojennym, w całej Polsce istniało 700 domów społecznych, a na chwilę przed wojną zarejestrowano ich ponad 5 tysięcy. Były rozsiane po małych miastach, a ich zadanie polegało na znoszeniu barier i wyrównywaniu różnic społecznych. Początkowo zarządzano nimi centralnie, ale z czasem poszczególne ośrodki się usamodzielniały.

Po wojnie kolejne domy kultury zaczęły wyrastać jak grzyby po deszczu i mieściły się już nie tylko w miastach, ale też na wsi. Stały się jednym z wielu narzędzi propagandy i były kontrolowane przez państwo. Mimo to pełniły istotną rolę w rozwoju czytelnictwa i promocji wydarzeń artystycznych.

Współcześnie domy kultury są nie tylko w miastach i na wsiach, ale także na osiedlach. Niektóre posiadają sale kinowe oraz świetlice. Często odbywają się w nich zajęcia dla dzieci i młodzieży, ale i wystawy oraz inne wydarzenia kulturalne.

Ze statystyk Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że w końcu 2022 r. w Polsce działało 3958 centrów kultury, domów kultury, ośrodków kultury, klubów i świetlic. W ciągu roku placówki te zorganizowały 227,3 tys. imprez, w których wzięło udział 27,3 mln uczestników. Według stanu na koniec 2022 r. w centrach kultury, domach kultury, ośrodkach kultury,klubach i świetlicach działało 14,3 tys. grup artystycznych, w tym najwięcej grup tanecznych, bo 3,7 tys. Z ogólnej liczby 241,4 tys. członków grup artystycznych 63,3% stanowiły dzieci i młodzież szkolna. Co piątym członkiem grup artystycznych była osoba powyżej 60. roku życia.

Na Dolnym Śląsku działa 280 (stan na koniec 2022 r.) centrów kultury, domów kultury, ośrodków kultury, klubów i świetlic. Ze wszystkich wybraliśmy 12 budynków:

• Dom Kultury w Dzierżoniowie
• Dom Kultury w Zgorzelcu
• Dom Kultury w Bolesławcu
• Dom Kultury w Nowogrodźcu
• Dom Kultury w Leśnicy
• Ośrodek Kultury w Karpaczu
• Ośrodek Kultury w Brzegu Dolnym
• Stacja Kultury w Świeradowie-Zdroju
• Stara Kopalnia w Wałbrzychu
• Osiedlowy Dom Kultury "Zameczek" w Jeleniej Górze
• Dom Kultury w Lubomierzu
• Dom Kultury w Gorzanowie

Miejskie Centrum Kultury, Aktywności i Promocji Gminy STACJA KULTURY powstało w miejscu dawnego dworca. Budynek został zagospodarowany, bo przed 28 lat przez Świeradów Zdrój nie przejeżdżały żadne pociągi. Linia kolejowa została wznowiona dopiero pod koniec 2023 roku, a centrum powstało 1 marca 2019 roku. W środku znajdują się, poza pomieszczeniami do ćwiczeń i organizacji warsztatów, znajduje się sala z makieta kolejowa, którą można oglądać za darmo.

Przedstawia fragmenty linii kolejowych nr 317 i 336 z lat 1945-1970 na trasie Gryfów Śląski – Mirsk – Świeradów-Zdrój – Świeradów Nadleśnictwo. Makieta, ważąca niemal 800 kg, została wykonana w skali H0, a długość torów wynosi około 105 metrów. Na makiecie można zobaczyć 5 lokomotyw i 2 wagony motorowe, 28 wagonów, 40 zwrotnic, około 600 drzew i krzewów, oraz 200 figurek przedstawiających ludzi i zwierzęta.

Budynek początkowo miał być symbolem oddania hołdu dwóm niemieckim cesarzom - Wilhelmowi I i Fryderykowi III, pierwszym władcom zjednoczonych Niemiec. Zaprojektowany został jako "Górnołużycka Hala Chwały" lub "Górnołużycka Hala Pamięci" i został wzniesiony z dobrowolnych datków ludności Górnych Łużyc. Hugo Behr, mieszkający w Görlitz, był architektem i budowniczym tego dzieła. Kamień węgielny został położony 18 października 1898 roku, w rocznicę urodzin cesarza Fryderyka III, a uroczyste otwarcie miało miejsce 28 listopada 1902 roku, przy obecności cesarza Wilhelma II.

Budynek, nazwany później "Muzeum Cesarza Fryderyka", pełnił funkcję muzeum, gromadząc miejskie zbiory sztuki, militaria, starodruki oraz eksponaty regionalnych artystów. Niestety, po II wojnie światowej zbiory zostały skradzione, a część trafiła do Wrocławia. 3 lata później budynek został przeznaczony na "Powiatowy Dom Kultury" i rozpoczął swoją działalność 1 lipca 1948 roku.

W 1950 roku, w budynku podpisano układ zgorzelecki, ustalający granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej między Polską a NRD. Nazwa obiektu została zmieniona na "Miejski Dom Kultury" w maju 1975 roku. Obecnie budynek służy jako centrum kulturalne. Architektura budynku łączy elementy neobaroku i neoklasycyzmu, co nadaje mu unikalny charakter.

Od 16 lutego 2024 roku w kinach w całej Polsce możemy oglądać film: "Sami swoi. Początek", który powstał kilkadziesiąt lat po emisji ostatniej części kultowej trylogii. W Lubomierzu nakręcono kilka scen do filmu z 1967 roku:

• scena wjazdu do miasta przez rodzinę Pawlaków
• scena, kiedy Pawlak przechadza się po mieście z Jaśkiem (swoim bratem) i opowiada mu o Ziemiach Odzyskanych
• scena, kiedy Pawlak szuka lekarza do rodzącej żony
• scena, kiedy Wicia chce kupić kota
• scena, kiedy Wicia ujarzmia konia

Dziś w Lubomierskim Centrum Kultury znajduje się także muzeum Kargula i Pawlaka, gdzie możemy podziewać eksponaty z planu i obejrzeć specjalnie przygotowany film, zawierający także anegdoty.

Jakie inne ośrodki kultury wyróżniają się na Dolnym Śląsku? Sprawdzamy!