Jesteśmy dla wszystkich ludzi

Deinstytucjonalizacja, destygmatyzacja, dostępność i przystępność – to główne hasła, które przyświecają działalności Dolnośląskiego Centrum Zdrowia Psychicznego we Wrocławiu. Jakie są to działania, po co realizowane i do kogo adresowane?

Zdrowie psychiczne ma ogromne znaczenie dla naszego dobrostanu. Osoby, które cieszą się dobrym zdrowiem psychicznym, mają zazwyczaj lepsze relacje, są bardziej gotowe do radzenia sobie z wyzwaniami, osiąganiem celów i odczuwania satysfakcji z podejmowanych działań. Niestety współczesne tempo życia, które często wynika z presji społecznej i oczekiwań, może generować uczucie nieustannej pogoni za sukcesem i zaspokojeniem wymagań społecznych, co wiąże się z intensywną aktywnością i wieloma zobowiązaniami. Ciągłe narażenie na bodźce, brak równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, brak czasu na odpoczynek i regenerację prowadzą do chronicznego stresu, który negatywnie odbija się na psychice. Stąd już tylko krok do zaburzeń i chorób zdrowia psychicznego. Kompleksowe badanie stanu zdrowia psychicznego społeczeństwa (EZOP II) ujawniło, że aż 26,5% Polaków – co czwarty mężczyzna i co piąta kobieta – doświadczyło zaburzeń psychicznych w trakcie życia, a częstość ich występowania rośnie z wiekiem, od 19,2% w wieku 18-29 lat do 34,2% w wieku 65+.

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO)* depresja zajmuje czwarte miejsce wśród najpoważniejszych chorób na skalę globalną i jest jednym z głównych czynników przyczyniających się do samobójstw. Prognozy ekspertów sugerują, że do 2030 r. może stać się najczęściej diagnozowaną jednostką chorobową na świecie. Cierpi na nią 350 milionów osób, w 2021 r. z depresją zmagało się ponad 1,2 miliona Polaków, zdiagnozowano w tym kierunku 682 tys. osób. W samym Wrocławiu choruje na nią ponad 20 tys. ludzi. Jak podaje Oliwia Kozak, kierownik Centrów Zdrowia Psychicznego dla dzielnic Psie Pole i Krzyki, u 15% pacjentów obu placówek, a więc mieszkańców tylko dwóch dzielnic Wrocławia, rozpoznaniem zasadniczym jest właśnie depresja.

Niezbędne są więc działania podmiotów medycznych, które dają możliwość otwartego, bezpłatnego dostępu do specjalistycznej opieki, ale również promują profilaktykę zdrowia psychicznego odgrywającą kluczową rolę w utrzymaniu dobrej kondycji psychicznej i zapobieganiu zaburzeniom psychicznym. Takim miejscem jest Dolnośląskie Centrum Zdrowia Psychicznego (DCZP), które poprzez promocję zdrowia psychicznego dąży do budowania środowiska sprzyjającego dobrostanowi, realizując cele Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2023-2030, którymi są: zapewnienie osobom doświadczającym kryzysu psychicznego wszechstronnej i kompleksowej opieki i wsparcia adekwatnych do ich potrzeb oraz prowadzenie działań na rzecz zapobiegania stygmatyzacji i dyskryminacji osób z zaburzeniami psychicznymi.

Dolnośląskie Centrum Zdrowia Psychicznego organizuje warsztaty, prelekcje, kampanie społeczne, międzynarodowe i krajowe konferencje oraz współpracuje z ośrodkami naukowymi. Te działania pomagają zwiększać świadomość i eliminować stygmatyzację związaną z problemami psychicznymi. - Poprzez informowanie o dostępnych środkach pomocy i edukację na temat znaczenia opieki nad zdrowiem psychicznym dążymy do zmniejszenia stygmatyzacji związanej z wizytą u specjalisty i podjęcia kroków w celu poprawy samopoczucia i zapewnienia ludziom zdrowszego, bardziej zrównoważonego życia - mówi Michał Stachów, prezes Dolnośląskiego Centrum Zdrowia Psychicznego.

W 2019 r. Dolnośląskie Centrum Zdrowia Psychicznego przystąpiło do programu pilotażowego Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego, którego głównym założeniem jest deinstytucjonalizacja, czyli przeniesienie ciężaru z opieki medycznej, profesjonalnej do opieki środowiskowej. To takie wsparcie, którego centrum stanowi pacjent oraz jego najbliższe otoczenie, a zadaniem specjalistów z dziedziny psychiatrii jest wykorzystać zasoby pacjenta i nieść pomoc w jego najbliższym środowisku. Zinstytucjonalizowana opieka powinna natomiast ograniczać się tylko do tych niezbędnych przypadków, które jej rzeczywiście wymagają. Tak więc głównym założeniem programu pilotażowego jest zmniejszenie liczby hospitalizacji. - Dla naszej placówki uczestniczącej już dwa pełne lata w pilotażu miernikiem tego, czy udało nam się wdrożyć założenia, jest obłożenie oddziału stacjonarnego. Już po pierwszym roku funkcjonowania Centrum Zdrowia Psychicznego Wrocław Psie Pole średnia długość pobytu na oddziale stacjonarnym spadła z 34 dni do 17 dni i utrzymało się to w kolejnym roku. Z kolei obłożenie na łóżkach szpitalnych spadło w 2022 r. do 71%, a w 2023 do 57%. To jest właśnie świadectwem naszej skuteczności w działaniach środowiskowych. Bo cała reforma psychiatrii polega na tym, żeby „wyłapać” pacjentów na wcześniejszym etapie problemów zdrowotnych, czyli pomóc im uniknąć leczenia stacjonarnego - tłumaczy Michał Stachów.

W ramach pilotażu, który w 2025 r. przejdzie w rozwiązania systemowe, utworzono Centra Zdrowia Psychicznego dla dzielnic Psie Pole oraz Krzyki, które oprócz świadczenia pomocy medycznej służą wsparciem specjalistów w innych dziedzinach. Można w nich skorzystać z porad prawnika, doradcy zawodowego, wziąć udział w warsztatach terapeutycznych i aktywizujących np. z kreatywnego pisania, biograficznych, muzykoterapii.

DCZP współpracuje także ze stowarzyszeniami i fundacjami działającymi w obszarze zdrowia psychicznego. Dzięki tym działaniom powstał Klub Pacjenta pod nazwą „Dobre Miejsce” z szeroką ofertą zajęciową dla mieszkańców wrocławskich Krzyków i Psiego Pola. Odbywają się tu lekcje języków obcych, warsztaty teatralne i taneczne, z plastyki, kulinoterapii, wizażu. - Współpracujemy z radami osiedlowymi, fundacjami i stowarzyszeniami, które działają w miejscu zamieszkania pacjenta, żeby móc przede wszystkim budować to, czego brakuje w obecnych czasach najbardziej – relacje społeczne. I dostarczać ludziom takiej formy wsparcia i opieki, która jest dopasowana do ich potrzeb i możliwości - dodaje prezes DCZP.

W 2019 r. Dolnośląskie Centrum Zdrowia Psychicznego zrealizowało kampanię społeczną „Dopalaczom mówimy nie”, która objęła wsparciem wrocławskie rodziny i osoby uzależnione, przeprowadzono też szkolenia dla wybranych grup zawodowych oraz akcję w mediach z udziałem znanych sportowców (https://www.dopalaczommowimynie.pl/).

We wrześniu 2023 r. ruszyła kolejna kampania społeczna „Jestem silny, chodzę do specjalisty od zdrowia psychicznego i nie wstydzę się tego!” stworzona właśnie po to, aby pomóc mężczyznom przełamać stereotypy i oczekiwania społeczne. Spotkała się ona z szerokim odzewem, a billboardy przyciągnęły tak dużą uwagę, że w sieci nawet pojawił się mem: „Jeśli mamy zasypywać przestrzeń publiczną billboardami, to tylko takimi”. - Dzięki kampanii chcieliśmy obalić mit, że mężczyźni muszą być zawsze silni i nieczuli na emocje. Pokazaliśmy, że właśnie odwaga polega na tym, aby otwarcie przyznać się do swoich trudności i podjąć kroki w celu ich rozwiązania – wyjaśnia Michał Stachów. W ramach kampanii odbyły się bezpłatne tematyczne warsztaty terapeutyczne i spotkania coachingowe prowadzone przez wykwalifikowanych specjalistów zdrowia psychicznego, mające na celu wsparcie mężczyzn w różnych dziedzinach życia (https://dczp.wroclaw.pl/jestem_silny/).

Prawdopodobnie każdy z nas doświadczył lub doświadczy w swoim życiu wydarzenia traumatycznego, które – nieprzepracowane – może powodować zespół stresu pourazowego (PTSD). Dlatego Dolnośląskie Centrum Zdrowia Psychicznego, wychodząc naprzeciw potrzebom, zrealizowało we wrześniu i październiku 2023 r. kampanię „Nie Jesteś Ofiarą Swojej Traumy – Jesteś Bohaterem Swojej Historii”, przeprowadzając cykl bezpłatnych warsztatów dla grup docelowych mających najczęściej styczność z osobami dotkniętymi traumą. W mediach przedstawiono historie osób, które doświadczyły traumy. Dzięki leczeniu i terapii ludzie ci przekonali się, że życie po traumie może zmienić się na lepsze, czemu dali świadectwo, biorąc udział w kampanii. - Zwykli mieszkańcy Dolnego Śląska podzielili się swoimi historiami i opowiadali, jak zdarzenia z ich życia umocniły ich i zaowocowały pozytywnymi zmianami dotyczącymi ich nastawienia, myślenia o świecie oraz o sobie samych - mówi Michał Stachów.

Z kolei jesienna kampania „Biblioteki Życia”, w ramach której wrocławskie ulice zapełniły się billboardami z ważnymi sentencjami, skupiona była na podkreśleniu roli życiowego doświadczenia osób starszych oraz przypomnienie o znaczeniu relacji rodzinnych w dzisiejszym świecie pełnym natłoku informacji i bodźców. - Podobnie jak w prawdziwej bibliotece, w „Bibliotece Życia” każda historia jest cenna i unikalna. Tytuł ten podkreśla znaczenie poszanowania i korzystania z bogactwa życiowego doświadczenia zwłaszcza seniorów, którzy często posiadają niezwykłe źródło mądrości i wiedzy. To także zaproszenie do odkrywania tych historii, uczenia się od innych i budowania więzi międzyludzkich opartych na szacunku i zrozumieniu - wyjaśnia Michał Stachów. Przedłużeniem kampanii stały się warsztaty biograficzne dla seniorów, prowadzone w CZP Psie Pole i Krzyki.

DCZP wychodzi także do ludzi, którzy nie mogą dotrzeć do placówek, aby skorzystać z badań i wsparcia specjalistów. Służy temu mobilne centrum zdrowia, umieszczone w amerykańskim Chevroletcie C7500, wykorzystywane do świadczenia usług profilaktycznych dla mieszkańców Dolnego Śląska. Znajdują się w nim dwa gabinety lekarskie oraz poczekalnia. W 2023 r. wrocławianie i przyjezdni mieli możliwość wykonania testów psychologicznych w kierunku depresji i Alzheimera, a także konsultacji specjalistów z DCZP w wielu miejscach na terenie regionu, do których przyjeżdżała mobilna klinika. Również przez całe wakacje podczas licznych festynów w dolnośląskich miejscowościach lekarze i psycholodzy z DCZP udzielali bezpłatnych porad.

Jedną z nowatorskich form terapeutyczno-aktywizujących działań w ramach struktur DCZP jest czasopismo „Dobre Życie”, dwumiesięcznik wydawany w liczbie 20 tys. egzemplarzy, który można bezpłatnie otrzymać w placówkach medycznych i edukacyjnych na terenie Dolnego Śląska (https://dczp.wroclaw.pl/czasopismo-dobre-zycie/). Jak podkreśla Michał Stachów, gazeta była pierwszą inicjatywą łączącą specjalistów zdrowia psychicznego z pacjentami i podopiecznymi centrów, bo powstaje przy ich merytorycznym oraz twórczym udziale. Magda Wieteska, redaktor naczelna „Dobrego Życia” dodaje, że w magazynie publikowane są artykuły ekspertów – lekarzy psychiatrów, psychologów, psychoterapeutów, pedagogów, socjologów, którzy w przystępny dla czytelnika sposób dzielą się wiedzą, ale także teksty uczestników zajęć, którzy opowiadają o swoich doświadczeniach, spostrzeżeniach i literackim kreowaniu rzeczywistości. Dla wielu z nich publikacja na łamach gazety jest debiutem pisarskim.Ta różnorodność treści sprawia, że czasopismo stanowi inspirujące źródło informacji dla szerokiego grona odbiorców, zachęcając do refleksji nad własnym zdrowiem i otwarcia się na tematy związane z dobrostanem psychicznym. Co ważne, również okładki magazynu wykonane są przez uczestników zajęć korzystających z oferty Centrum. Jak twierdzi zespół redakcyjny „Dobrego Życia”, taka twórcza współpraca buduje relacje społeczne i przeciwdziała stygmatyzacji związanej ze schorzeniami psychicznymi. „Dobre Życie” przekazywane jest także Radom Osiedla. Z informacji zwrotnych wynika, że gazeta rozchodzi się w przeciągu tygodnia!
Kolejną innowacją w Dolnośląskim Centrum Zdrowia Psychicznego jest studio nagrań, ustyuowane w CZP Wrocław Psie Pole przy ul. Bończyka, w którym odbywają się warsztaty z muzykoterapii aktywnej. - Nagrywamy w nim audycje radiowe, piosenki, wiersze, teksty lektorskie, zapraszając do studia pacjentów oraz mieszkańców Wrocławia, którzy w ten sposób realizują się i spełniają swoje marzenia - opowiada Michał Stachów. Studio również integruje pracowników DCZP z pacjentami – wydano już dwie płyty z piosenkami w wykonaniu terapeutów i podopiecznych.

DCZP organizuje i uczestniczy w konferencjach naukowych. Międzynarodowa konferencja naukowa pt. „Centra Zdrowia Psychicznego – rewolucja czy ewolucja w systemie?”, która odbyła się 30.09.2022 r., skupiła się wokół tematu, czy przejście z tradycyjnego modelu opieki w szpitalach psychiatrycznych na nowatorski model pomocy pacjentom w ich miejscu zamieszkania, przy wsparciu specjalistów oraz rodziny, ma charakter ewolucyjny czy rewolucyjny. Przypomnijmy, że DCZP działa w oparciu o taki właśnie model, realizując pilotażowy program w centrach zdrowia psychicznego. Konferencja, zorganizowana przez Dolnośląskie Centrum Zdrowia Psychicznego przy współpracy Dolnośląskiej Szkoły Wyższej oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego pod patronatem Narodowego Funduszu Zdrowia, stanowiła ważne forum dyskusyjne, które miało na celu rozważenie innowacyjnych koncepcji i praktyk, które mogą przyczynić się do poprawy zdrowia psychicznego na szczeblu społecznym (https://konferencjadczp.pl/materialy).

Na kolejnej konferencji naukowej „Kryzys psychiczny. Zrozumieć, wspierać, zapobiegać”, zorganizowanej 3.10.2023 r. przez DCZP i Uniwersytet SWPS, eksperci zdrowia psychicznego rozmawiali o tym, jak rozpoznawać kryzys i jak udzielać pierwszej pomocy (https://swps.pl/my-uniwersytet/aktualnosci/konferencje-i-seminaria/34201-kryzys-psychiczny-zrozumiec-wspierac-zapobiegac).

Jak podaje Oliwia Kozak, kierownik Centrów Zdrowia Psychicznego dla dzielnic Psie Pole i Krzyki, średnio w miesiącu z poradni i punktu konsultacyjnego korzysta ok. 1000 wrocławian, a z zajęć w Klubie Pacjenta 650 mieszkańców. Co miesiąc do centrów na Krzykach i Psim Polu zgłasza się 100 nowych osób. Liczby te są imponujące – oznaczają, że mieszkańcy Wrocławia nie tylko potrzebują takich miejsc, w których dostaną bezpłatną specjalistyczną pomoc medyczną i wszechstronne wsparcie – ale także świadczy o tym, że licznie z nich korzystają.

Dolnośląskie Centrum Zdrowia Psychicznego odgrywa wiodącą rolę w realizacji takich działań w Polsce. Nowatorskie i kreatywne rozwiązania oraz stosowanie nowoczesnych narzędzi z myślą o mieszkańcach miasta, przeciwdziałają stygmatyzacji i promują dobrostan psychiczny społeczeństwa. Co więcej – DCZP nie ustaje w tworzeniu kolejnych innowacyjnych projektów. Jednym z nich jest pracownia wirtualnej rzeczywistości, która służy pacjentom w terapiach zaburzeń m.in. lękowych. A kolejnym – powstające studio telewizyjne, w którym współpracować będą eksperci, podopieczni Centrów Zdrowia Psychicznego i mieszkańcy Wrocławia.

Chcesz wiedzieć więcej? Potrzebujesz pomocy? Zajrzyj na: dczp.wroclaw.pl

*Źródło: https://www.gov.pl/web/wsse-krakow/swiatowy-dzien-walki-z-depresja-2021