Jednego z widzów telewizyjnego "Słownika polsko@polskiego" zaintrygowało parę tygodni temu brzmienie przymiotnika przywspółczulny - _rodzimego wariantu formy _parasympatyczny, odnoszącej się do układu nerwowego: układ nerwowy parasympatyczny _albo _przywspółczulny to "część autonomicznego (wegetatywnego) układu nerwowego, którego ośrodki nerwowe znajdują się w odcinku piersiowym i lędźwiowym rdzenia kręgowego; unerwia narządy wewnętrzne, np. przyspiesza akcję serca, hamuje wydzielanie gruczołów trawiennych (z wyjątkiem trzustki)". Dodajmy, ze oprócz dubletu parasympatyczny - przywspółczulny _w obiegu są także postacie _sympatyczny - współczulny.
Telewidza zaniepokoiło przede wszystkim dziwnie według niego wyglądające podwojenie przedrostków przy- _i _współ-. _Chwila morfologicznej refleksji jednak wystarcza, by sobie uświadomić, że złożony twór wyrazowy _przy-współ-czulny _jest kalką (repliką), czyli dosłownym tłumaczeniem, obcej formy _para-sym-patyczny, _a znaczeniowe odpowiedniości greckich i rodzimych elementów składowych są aż nadto wyraźne: _para - przy, sym - współ, "patyczny" - "czulny" (por. sym-patia - sym-patheia, em-patia - em-pathes "w-czuwanie się").
A skoro tak dokładnie opisaliśmy przedrostkowe podwojenie w formacji przywspółczulny, zauważmy, że mamy je też w połączeniu wyrazowym Prze-naj-świętszy Sakrament, _pochodzącym z języka religijno-kościelnego. Z identycznym dubletem prefiksalnym spotykamy się również w XVI-wiecznej pieśni wielkopostnej "Krzyżu Święty, nade wszystko Drzewo _Przenajszlachetniejsze" (Prze + naj + szlachetniejsze).
Dzisiaj młodzi zwłaszcza użytkownicy polszczyzny do wyrażania najpozytywniejszych emocji wykorzystują najczęściej cząstki super, ekstra _i _mega. _Mówią np. o _supersamochodzie _czy o _ekstrazapachu. _Proszę sobie jednak wyobrazić, że zdarzają się im również dublety przedrostkowe. W jednym z tekstów przeczytałem kiedyś: "Potem wsiada do swego supersamochodu i zapala _supermegasilnik". Ostatnio zaś znalazłem w "Dzienniku" Sławomira Mrożka zdanie z "talerzem specjalnej superekstrazupy". Czyż ów supermegasilnik _i _superekstrazupa - z dwiema cząstkami superlatywnymi super _i _mega _oraz _super _i _ekstra - _nie odpowiadają strukturalnie przymiotnikom _przywspółczulny, przenajświętszy, przenajszlachetniejszy?
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?