Dlatego w pierwszym odruchu fleksyjnym, gdy usłyszymy brzmienie nazwy miejscowości Poniec, położonej niedaleko Leszna, mamy ochotę na stworzenie postaci "z Pońca", "w Pońcu". Tymczasem zgodne z normą i tamtejszą odwieczną tradycją są formy _z Ponieca, do Ponieca, Poniecem, w Poniecu. _Dodajmy, że z punktu widzenia historycznojęzykowego są one bezdyskusyjnie uzasadnione. A dlaczego?
"Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski" prof. Marii Malec (Warszawa 2003) informuje, że stara nazwa Poniec _wymieniana już jest pod rokiem 1108, a od XIII wieku udokumentowana jest takimi zapisami, jak: _Ponez _1277, _Ponecz _1315, 1388, _granicza miedzy Poneczem, Drzewczem a Oporowem _1424, _Ponyecz _1464, 1563. Jak widzimy, zapis z roku 1424 wskazuje, że już w średniowieczu nazwę tę odmieniano z zachowanym w przypadkach zależnych _e: Poniecem. _Bo też wygłosowa cząstka -ec_ wcale nie jest przyrostkiem, jak można by przypuszczać!
Bardzo stary Poniec _pochodzi od staropolskiego imienia _Poniat, a utworzony został archaicznym, niezachowanym do czasów piśmienniczych przyrostkiem -j, który zmiękczył wygłosowe t: Poniatj _zmienił się w _Poniec. _Imię _Poniat _natomiast, znane ze średniowiecznych dokumentów, kryje w sobie ten sam rdzeń, który ma w sobie czasownik _niecić "rozpalać, zapalać". Wywodzą się od niego takie jeszcze nazwy miejscowe, jak Poniatowa _w woj. lubelskim i _Poniatowo _w woj. mazowieckim (oczywiście, do tej rodziny wyrazowej należy też nazwisko _Poniatowski).__
A skoro mówiliśmy dziś o Poniecu, wspomnijmy na koniec o formie leszczyński utworzonej od leżącego w jego pobliżu Leszna (por. także nazwisko Leszczyński _czy nazwę geograficzną _Pojezierze Leszczyńskie), bo i ona budzi u współczesnych użytkowników polszczyzny niemałe kontrowersje: skąd to -cz-?, dlaczego nie można stworzyć postaci lesznieński _czy _lesznowski - jak gnieźnieński, kutnowski?!
W obowiązującym przymiotniku leszczyński _zachowało się -cz- pierwotnego brzmienia jego podstawy słowotwórczej, a było nią - utworzone przyrostkiem -no - Leszczno (z tym samym rdzeniem, który kryje w sobie _leszczyna). Około XV wieku Leszczno _ze zbitką spółgłoskową -szczn- przekształciło się w łatwiejsze do wymówienia _Leszno, w przymiotniku _leszczyński _natomiast _cz _zostało, bo po nim następowała samogłoska, a nie kolejna spółgłoska!
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
