Ocenianie na lekcjach wychowania fizycznego

W tym tygodniu postaram się odpowiedzieć na pytanie, które zadał uczeń jednej z głogowskich szkół. Skierowana do redakcji wiadomość była dość obszerna, ponieważ jej wstęp zawierał ciekawe wywody dotyczące różnych regulacji prawnych. Wątpliwość młodego człowieka wzbudziło konkretnie zagadnienie ustalania ocen przez nauczycieli wychowania fizycznego.

Jak słusznie wskazał młody Czytelnik, wiele dziedzin naszego życia podlega jakimś regulacjom prawnym. Poruszając się po drogach, musimy przestrzegać uregulowanych ustawą, zasad ruchu drogowego. Chodząc po ulicach obserwujemy budynki, które prawdopodobnie powstawały zgodnie z prawem budowlanym. Kupując towary, choćby produkty spożywcze, dokonujemy transakcji w obrocie cywilnoprawnym i wydajemy pieniądze, często uzyskiwane z pracy, wykonywanej na podstawie Kodeksu pracy. Skoro tak wiele spraw z naszego codziennego życia, związanych jest z jakimiś normami prawnymi, to czy działania nauczycieli, w tym także nauczycieli wychowania fizycznego, również są w jakiś sposób unormowane?

Odpowiedź jest oczywiście twierdząca, ale nie ma potrzeby przywoływania wszystkich aktów normatywnych i przepisów, które w jakikolwiek sposób dotyczą pracy nauczycieli. Na potrzeby niniejszego tekstu, skoncentruję się wyłącznie na ocenianiu uczniów w szkołach publicznych. Rozważania na ten temat należy rozpocząć od ustalenia właściwego aktu normatywnego, a jest nim ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Analizować będziemy sposób wartościowania poczynań uczniów na zajęciach edukacyjnych, przy czym pamiętajmy, że ocenianiu podlegają nie tylko osiągnięcia edukacyjne ucznia, ale również jego zachowanie. Tego drugiego nie ocenia się wyłącznie w szkołach policealnych. Uczniowie i rodzice powinni mieć świadomość, że oceny z zajęć edukacyjnych teoretycznie nie mają wpływu na ocenę z zachowania, a ocena z zachowania nie powinna mieć wpływu na oceny z zajęć edukacyjnych.

Zgodnie z ustawą, ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań określonych przede wszystkim w podstawie programowej kształcenia ogólnego lub efektów kształcenia określonych w podstawie programowej kształcenia w zawodach oraz wymagań edukacyjnych wynikających z realizowanych w szkole programów nauczania. Musimy wiedzieć, że ocenianie zachowania ucznia polega na rozpoznawaniu stopnia respektowania przez ucznia zasad współżycia społecznego i norm etycznych oraz obowiązków określonych w statucie szkoły.

Bardzo istotnym jest, że ocenianie osiągnięć edukacyjnych i zachowania ucznia odbywa się w ramach oceniania wewnątrzszkolnego, które zgodnie z ustawą, ma na celu:

1) informowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i jego zachowaniu oraz o postępach w tym zakresie;

2) udzielanie uczniowi pomocy w nauce poprzez przekazanie mu informacji o tym, co zrobił dobrze i jak powinien się dalej uczyć;

3) udzielanie wskazówek do samodzielnego planowania własnego rozwoju;

4) motywowanie ucznia do dalszych postępów w nauce i zachowaniu;

5) dostarczanie rodzicom i nauczycielom informacji o postępach i trudnościach w nauce i zachowaniu ucznia oraz o szczególnych uzdolnieniach ucznia;

6) umożliwienie nauczycielom doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktyczno-wychowawczej.

W tym miejscu należy wspomnieć o rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 czerwca 2015 r., w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych. Akt ten zawiera odpowiedź na pytanie zadane przez Czytelnika. Pamiętajmy, że ocenianie bieżące z zajęć edukacyjnych ma na celu monitorowanie pracy ucznia oraz przekazywanie uczniowi informacji o jego osiągnięciach edukacyjnych pomagających w uczeniu się, poprzez wskazanie, co uczeń robi dobrze, co i jak wymaga poprawy oraz jak powinien dalej się uczyć. Natomiast przy ustalaniu oceny już z samego wychowania fizycznego, ale także zajęć technicznych, plastyki, muzyki i zajęć artystycznych należy przede wszystkim brać pod uwagę wysiłek wkładany przez ucznia w wywiązywanie się z obowiązków wynikających ze specyfiki tych zajęć, a w przypadku wychowania fizycznego - także systematyczność udziału ucznia w zajęciach oraz aktywność ucznia w działaniach podejmowanych przez szkołę na rzecz kultury fizycznej.

Widzimy więc, że nauczyciele prowadzący lekcje wychowania fizycznego podlegają stosownym przepisom i zobowiązani są do określonego postępowania wynikającego z ustawy i wydanego na jej podstawie rozporządzenia. Dodać należy, że uzasadnianie ustalanych z różnych zajęć ocen, także tych z zajęć wychowania fizycznego, może być dokonane w sposób określony w statucie szkoły. Dlatego zachęcam zarówno uczniów, jak i rodziców, do zapoznania się z przywołanymi w niniejszym tekście aktami normatywnymi, ale także ze statutem danej szkoły.

Analiza przytoczonych regulacji pozwala stwierdzić, że w przypadku zajęć technicznych, plastyki, muzyki czy wychowania fizycznego nie liczy się sam rezultat osiągany przez konkretnego ucznia. Kluczowe jest jego zaangażowanie, frekwencja i inicjatywa. Właśnie dlatego identyczne oceny ze sprawdzianu mogą otrzymać uczniowie, którzy uzyskali nawet skrajnie różne wyniki. Często zdarza się, że nauczyciele wychowania fizycznego zapisują wyniki uzyskiwane przez poszczególnych uczniów z konkretnych dyscyplin w danym okresie i po przeprowadzeniu kolejnych testów, porównują wyniki skoku w dal, wzwyż, czasy okrążeń itd. W ten sposób, zgodnie z dyspozycją norm prawnych, monitorują pracę ucznia i mogą wyciągać wnioski o jego zaangażowaniu i progresie, który poczynił. Nie może zatem nikogo dziwić, że osoba, która uzyskała jeden z lepszych wyników w klasie, otrzymała ocenę gorszą od oceny ucznia, który dobiegł na metę jako jeden z ostatnich. Jest tak dlatego, że ten pierwszy mógł uzyskać rezultat znacznie gorszy niż ten, na który go stać, a ten drugi mógł wznieść się na wyżyny swoich możliwości. W takim przypadku dochodzi do wskazanego w ustawie o systemie oświaty, dostosowania treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów.

Niezależnie od powyższego można wskazać, że szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności. Dopowiem, że oświata w Polsce kieruje się zasadami zawartymi w Konstytucji RP, a także wskazaniami zawartymi w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o Prawach Dziecka. Uczniów spragnionych wiedzy na temat ich sytuacji odsyłam do wymienionych aktów prawnych, życząc miłej lektury.