Dawne sanatorium "Grunwald" w Sokołowsku powoli się odradza. Kiedyś leczyła się tu cała Europa. Dzisiaj tętni artystyczne życie

"Grunwald" to symbol Sokołowska (Gorbersdorf). W majestatycznej budowli z czerwonej cegły, przypominającej zamek w mauretańskim stylu, od 1855 r. działało pierwsze na świecie specjalistyczne sanatorium dla gruźlików, w którym zastosowano metodę leczenia klimatyczno - dietetycznego. Dr Herman Brehmer stosował także w leczeniu pacjentów wodolecznictwo, nowatorskie w XIX wieku.

Pacjenci dr Brehmera dużo spacerowali po górach, mieli kontakt z przyrodą, jedli dużo warzyw, leżakowali godzinami na specjalnych tarasach. Nowatorska metoda leczenia gruźlicy przyciągała do Sokołowska chorych na gruźlicę z całej Europy. Uzdrowisko kwitło. Powstał rozległy park z cenną roślinnością, mała cerkiew, ścieżki spacerowe.

Po wojnie sanatorium "Grunwald"także działało, ale już na mniejszą skalę. W 1966 roku obiekt wpisano do rejestru zabytków i rozpoczęto powolny remont. Niestety większość budynku wciąż stała pusta, popadając w ruinę. W latach 90. XX wieku stan techniczny "Grunwaldu" tak się pogorszył, że opuszczono go całkowicie. W roku 2005 część spłonęła. Potem zawaliła się część dachu. Wydawało się, że los ogromnej budowli jest przypieczętowany. I pewnie budynek do dzisiaj rozpadałby się na kawałki, gdyby nie artyści.

W 2007 r. dawne Sanatorium Brehmera przejęła Fundacja Sztuki Współczesnej In Situ. Bożena Biskupska, malarka i rzeźbiarka, wraz ze swoim partnerem Zygmuntem Rytką, artystą sztuk wizualnych decyzję podjęli spontanicznie.

Oglądaliśmy skrajnie różne miejsca i obiekty – pałace, zamki na wodzie oraz wille. Wszystko w ruinie. Gdy trafiliśmy do Sokołowska, decyzja zapadła w ciągu jednego poranka - mówiła w jednym z wywiadów pani Bożena

Porzucili międzynarodowe kariery, pracownię w Warszawie, zabytkowy pałacyk w Podkowie Leśnej i postawili wszystko na jedną kartę. Odbudowa "Grunwaldu" stała się najważniejszym zadaniem Fundacji Sztuki Współczesnej In Situ, którą tworzą Zuzanną Fogtt i Bożenna Biskupska.

Obecnie głównym celem, a także projektem Fundacji jest odbudowa dawnego Sanatorium dr Brehmera w Sokołowsku oraz stworzenie w nim Międzynarodowego Laboratorium Kultury. Nazwa fundacji In Situ oznacza „w miejscu” (łac.) i jest równocześnie filozofią działania fundacji - piszą artyści o sobie.

Artyści podjęli się ogromnego zadania. By podnieść z ruiny tak ogromną budowlę, trzeba mieć nie tylko wizję, ale także włożyć w to mnóstwo pieniędzy.

Najgorszy jest brak stałego dofinansowania prac remontowych. Po zabezpieczeniu dachu ustawiłam w budynku swoje rzeźby, żeby choć na zdjęciach było widać wystawowy potencjał tego miejsca - mówi Bożena Biskupska.

Część sanatorium jest już odbudowana, z salą wizualną i wieżą widokową. Działa Gabinet Muzeum w Budowie i Międzynarodowe Laboratorium Kultury. Można oglądać wystawę poświęconą Krzysztofowi Kieślowskiemu, który mieszkał wraz z rodzicami w Sokołowsku i tu chodził do szkoły. Fundacja In Situ od lat gromadzeni i archiwizuje dostępne pamiątki po tym jednym z najwybitniejszych polskich reżyserów. Od kilku lat organizuje także festiwal Hommage à Kieślowski, na którym gościli m.in. Agnieszka Holland, Zbigniew Preisner, Krystyna Janda.

W ramach działalności fundacji organizowane są różnorodne projekty artystyczne: wystawy, performance, koncerty, warsztaty, realizacje w przestrzeni publicznej oraz spotkania, akcje społeczne i ekologiczne, wykłady, a także cykliczne festiwale:Festiwal Sztuki Efemerycznej Konteksty, Hommage à Kieślowski, Sanatorium Dźwięku.

Artyści z In Situ wnieśli ferment w życie Sokołowska. Nie tylko odbudowują sanatorium "Grunwald". Podjęli się także remontu Różanki, dawnego sanatorium z połowy XIX wieku. Zamieszkała w nim Bożena Biskupska z rodziną. Przyjeżdżają do nich artyści z całego świata. Tworzą, dyskutują, pokazują swoje prace. Razem oglądają filmy w Kinoteatrze "Zdrowie" w Sokołowsku, które In Situ na nowo uruchomiła.

Sokołowsko przyciąga teraz ludzi nietuzinkowych, wizjonerów i marzycieli. Dzięki temu wieś zmienia się w kolonię artystyczną i przyciąga turystów.

8 lipca w Gabinecie Muzeum w Budowie odbył się wernisaż wystawy „ENTROPIA IN SITU". Jest to drugi po „Gabinecie Kątów Energetycznych” Józefa Robakowskiego projekt realizowany w sanatorium dr Brehmera.

Prace artystów zaproszonych przez Galerię Entropia tj. duetu The Self Preservation Society /Mira Boczniowicz i Dariusz J. Gorski/ oraz Jarosława Słomskiego wraz z obiektem - wrakiem samochodu pozyskanym ze złomowiska - składają się na instalację p.t. "Pojazd sztuki roztrzaskany o kolumnę Entropii obserwowany przez..."

Ta instalacja wzbudza największe zainteresowanie. Żółty samochód roztrzaskany o kolumnę symbolizuje sytuację w sztuce poawangardowej.

Awangarda popełniła coś w rodzaju samobójstwa. Tak rozpędziła „pojazd sztuki”, że on musiał się roztrzaskać. No i między innymi o to chodziło. Piękny pojazd się roztrzaskał…

W koncepcji kuratorów projektu wizualizacją i parafrazą przywołanej sytuacji jest zderzenie pojazdu z „kolumną Entropii” - repliką XVI-wiecznej kolumny będącej stałym elementem architektonicznym wnętrza Galerii Entropia we Wrocławiu.

Drugą instalację projektu „ENTROPIA IN SITU” stanowi malarsko-rzeźbiarska budowla Marcina Mierzickiego p.t. "Krótka piłka" – stworzony przez artystę abstrakt przystanku autobusowego z epoki, gdy podstawowym budulcem tego rodzaju infrastruktury była blacha falista.

• Sanatorium i Muzeum w Budowie możecie zwiedzać z przewodnikiem przez całe lato w każdy piątek, sobotę i niedzielę w godzinach 12. 00 - 16.00.
• W ramach Seminarium Konteksty zaplanowano trzy wydarzenia otwarte, wieczorami 11, 12 i 13 lipca w Sokołowsku. Program znajdziesz TUTAJ
• Kolejna edycja Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Hommage à Kieślowski w Sokołowsku odbędzie się 25-27 sierpnia.
• Sanatorium of Sound zaplanowano 11-13 sierpnia 2023. Bilety kupisz TUTAJ

Jak dojechać do Sokołowska, sprawdź tutaj

Czytaj także