Co wrocławianie wiedzą o powstaniu warszawskim? (SONDA, FILM)

Co to jest godzina "W", kiedy wybuchło powstanie warszawskie i jakie były przyczyny jego wybuchu – takie trzy pytania zadaliśmy wrocławianom i turystom w naszej sondzie. Część z nich na pytania nie potrafiła odpowiedzieć, część – szczególnie starsze osoby – wiedziała doskonale, czym powstanie było.

To, jak dalece szczegółowa i precyzyjna jest wiedza Polaków o powstaniu warszawskim, miało sprawdzić pierwsze z zadanych pytań w ubiegłorocznym sondażu CBOS, a mianowicie otwarte pytanie o skojarzenia z 1 sierpnia 1944. W spontanicznych odpowiedziach datę tę powiązało z wybuchem powstania warszawskiego jedynie 7 procent ankietowanych, kolejnych 36 proc. respondentów skojarzyło ją ogólnie z powstaniem warszawskim, a 1 proc. z powstaniem, ale bez określenia jakim. Czterem badanym na stu data ta kojarzyła się raczej z końcem wojny lub wojną w ogóle, a trzech na stu respondentów wskazywało w tym kontekście inne niż powstanie warszawskie wydarzenia historyczne (zbrodnia katyńska, powstanie w getcie warszawskim, wyzwolenie Oświęcimia, manifest PKWN, bitwa pod Monte Cassino, desant aliantów, atak atomowy na Hiroszimę i Nagasaki). Największy odsetek badanych – 49 proc. ogółu stanowili jednak ci, którzy z datą 1 sierpnia 1944 roku nie potrafili skojarzyć żadnego konkretnego wydarzenia.

Brak skojarzeń z datą wybuchu powstania warszawskiego wykazują przede wszystkim respondenci o najniższych dochodach w przeliczeniu na osobę w gospodarstwie domowym, najgorzej oceniający swoją sytuację materialną, mający wykształcenie podstawowe lub zasadnicze zawodowe oraz badani w wieku od 18 do 34 lat; częściej są to kobiety niż mężczyźni, a małych grupach społeczno-zawodowych najczęściej gospodynie domowe oraz uczniowie i studenci. Z kolei prawidłowe skojarzenia z datą 1 sierpnia 1944 roku mają przede wszystkim mieszkańcy największych miast, w tym oczywiście Warszawy, osoby z wyższym wykształceniem, osiągające najwyższe miesięczne dochody, a spośród grup zawodowych głównie kadra kierownicza i specjaliści wyższego szczebla.

Powstanie warszawskie wybuchło w ramach akcji "Burza" 1 sierpnia 1944 roku a trwało do 3 października 1944 roku. Walka między III Rzeszą a Armią Krajową nie była wyrównana. Żołnierze polscy, m.in. Polskiego Państwa Podziemnego, a także cywile walczyli o wolność z lepiej uzbrojonym niemieckim okupantem – ceną było wyzwolenie Warszawy i sygnał do walki dla całego narodu. Decyzję o wybuchu powstania 1 sierpnia o godz. 17 przyspieszyły wydarzenia na wschodzie: armia radziecka zbliżała się do Warszawy, ale nie tylko nie stanowiła dla Polaków wzmocnienia w walce z Niemcami, a niejednokrotnie dokonywała ich rozbrojenia po wspólnej walce przeciwko nazistom. Wśród dowódców powstania należy wymienić m.in. Tadeusza Bora-Komorowskiego. Wciąż trwają dyskusje co do słuszności wybuchu powstania. Zginęło w nim 16 tys. polskich żołnierzy i około 150-200 tys. cywilów, rannych zostało 20 tys. żołnierzy, kolejne 16 tys. trafiło do niewoli. Niemal połowa Warszawy zniknęła z powierzchni ziemi, zrujnowane zostały największe zabytki. Niezależnie od ocen powstania, pamięć o tych wydarzeniach powinna być pielęgnowana.

Korzystałam z badań: powstanie warszawskie w ocenie społecznej CBOS 2014