Co symbolizuje chleb dożynkowy i nie tylko ten niesiony podczas dożynek? Na wsi zawsze go szanowano

Do chleba, zwłaszcza na wsi, podchodzono z ogromnym szacunkiem. Rolnicy wiedzieli, ile pracy kosztuje ich uprawa zbóż, z których będzie można mielić mąkę i zapewnić żywność rodzinie. Modlili się o sprzyjającą pogodę i odprawiali różne rytuały, np. wkładając palmę wielkonocną pod skibę ziemi. Dożynki są uroczystym podsumowaniem żniw, okresu zbiorów z pól efektów wielomiesięcznej pracy. Ważnym dożynkowym obrzędem jest przekazanie chleba i dzielenie się nim.

Wypiekany z mąki żytniej i pszennej czasem jest prosty w swojej formie, posypany makiem, innym razem bogato zdobiony. Najbardziej liczy się jednak to, co symbolizuje.

Obrzęd przewiduje, że dożynkowi starości wręczają chleb gospodarzom dożynek (np. przedstawicielom gminy, powiatu lub województwa). Ci z kolei częstują nim gości święta plonów. Chleb upieczony z nowej mąki jest przynoszony na mszę dożynkową i takim poświęconym pieczywem dzielą się uczestnicy uroczystości, niczym wróżbą plonów i dostatku.

Chleb jest owocem pracy człowieka na roli. Symbolizuje jednocześnie życie, pomyślność, dostatek i szczęście. Chleb umieszczano w środku wieńca dożynkowego i tak niesiono do poświęcenia. Dziś również można znaleźć takie przykłady.

Muzeum Regionalne w Jaśle wskazuje, że chleb symbolizuje dostatek i pomyślność, ale także gościnność, mądrość, płodność, składaną ofiarę, a także święte ciało Chrystusa.

Chlebem i solą od dawna witano państwa młodych na progu domu, po powrocie z kościoła. Dziś dzieje się to najczęściej w progu sali weselnej, Witając młodą parę chlebem i solą życzy się, by nigdy im chleba nie zabrakło, zapewniał im dobrobyt i szczęście. Warto przypomnieć, że towarzysząca pieczywu sól to podstawowy składnik stosowany do konserwacji żywności.

„Zgodnie ze staropolskim zwyczajem chleba nie można było nikomu odmawiać, należało się nim dzielić, z każdym, kto o niego poprosił”, przypomina Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu.

Natomiast Muzeum Regionalne w Jaśle pisze o chlebie tak:

„Traktowany jako materia pośrednicząca w kontaktach ludzi ze światem boskim i diabelskim, jest ściśle związany z magią, wróżbami i lecznictwem. Miał znaczenie obrzędowe, najczęściej dziękczynne i ofiarne, był ważnym elementem w zwyczajach weselnych i pogrzebowych”.

Powszechnie panująca bieda na wsi czasów naszych pradziadków sprawiała, że żywność i chleb bardzo szanowano. Gospodynie pilnowały, by chleba nie marnować, nie wyrzucać, żeby nie ściągnąć na siebie kary bożej. Muzeum w Jaśle wymienia zakazy związane z pieczywem:

• Chleba, jako daru boskiego, nie wolno było spożywać w sposób niegodny np. z czapką na głowie.
• Za grzech uważano dotknięcie chleba nieumytą ręką.
• Chlebem nie wolno było się bawić, po chlebie, nawet po okruszynach, nie wolno było stąpać.
• Nie wolno było chleba upuścić na ziemię, a przed rozkrojeniem znaczono na nim znak krzyża.