Dopełniacz liczby pojedynczej rzeczowników rodzaju męskiego - takich jak smartfon - _jest kategorią gramatyczną bardzo niewdzięczną dla językoznawców normatywistów, ma bowiem tylko jedną niezawodną regułę, mówiącą o końcówce -a wszystkich form żywotnych: _człowieka, syna, ojca, brata, stryja, Jana, Marcina, Wiktora, Nowaka, Pawlaka, Michalca, psa, kota, lwa, tygrysa, nosorożca _itp. (tradycyjne wyjątki: _wołu, bawołu, _z tym że "Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN" z r. 1999 pod red. A. Markowskiego w mowie potocznej dopuszcza już postacie _woła, bawoła).
W wypadku pozostałych wyrazów o wyborze końcówki -a _lub -u decyduje wyłącznie zwyczaj. To on np. każe nam używać z jednej strony takich brzmień, jak _lasera, komputera, _a z drugiej - _roweru, radaru, motoru; miesiąca, tygodnia, _ale _roku, kwartału, poniedziałku, wtorku; Chorzowa, Gdańska, Szczecina, _ale _Ełku, Szczyrku, Śremu; Berlina, Paryża, _ale _Londynu, Madrytu.
Jak rozstrzygnąć problem filara _czy _filaru emerytalnego, _skoro użyty niemetaforycznie _filar - "pionowa podpora wszelkich konstrukcji architektonicznych" - ma w drugim przypadku postacie wariantywne filara - filaru - _tak samo zresztą jak _krawat (krawata _albo _krawatu) czy banner, baner (bannera, banera _albo _banneru, baneru)?
Pierwszej osobie pytającej mnie o dopełniacz rzeczownika smartfon powiedziałem, że - snując analogie do ustabilizowanych form telefonu, dyktafonu, magnetofonu, wybrałbym raczej brzmienie smartfonu, _chociaż przysłuchujący się tej rozmowie kolega wyznał, że on używa _smartfona. _Kiedy zaś poruszyłem ten problem na zajęciach ze studentami, ci poinformowali mnie, że powszechny w ich młodzieżowym języku _fon, _czyli "telefon komórkowy", w drugim przypadku przyjmuje wyłączną postać _fona (nie mam przy sobie fona, nie słyszę fona), dla nich więc naturalniejszy jest ciąg fona - smartfona _z tą samą końcówką -a._
Nie ma więc wyjścia, proszę Państwa: wobec tak trudnej do formalnego opisu kategorii gramatycznej trzeba dopuścić współwystępowanie brzmień wariantywnych - aż do momentu ustabilizowania się jednej formy. Do takiej chwili dojść wcale nie musi - dopowiedzmy, czego przykładem są przywołane wyżej filar, krawat _czy _banner (baner).
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
