Profesor Miodek: Breslau? To nic złego!

Zobacz: Wrocław chce się reklamować w Niemczech jako Breslau

Gdy ujawniliśmy, że na billboardach w krajach niemieckojęzycznych Wrocław będzie zapraszał na Euro do "Breslau", wybuchła wielka awantura. Jak to wygląda z punktu widzenia językoznawczego?
Gdyby Mistrzostwa Europy odbywały się w Kobylej Wólce, to ta miejscowość o przemiłej nazwie, która nie ma odpowiednika w innych językach, powinna zapraszać na mistrzostwa do "Kobylej Wólki", ale Wrocław to zupełnie inna sprawa.

Rozumiem, że Panu niemieckie "Breslau" nie przeszkadza?
Nie, bo Wrocław ma swój stary, liczący tysiąc lat, odpowiednik niemiecki "Breslau", który jest substytutem pierwotnej, słowiańskiej nazwy "Wrocław". O czym zresztą każdy przeciętnie wykształcony Niemiec wie lub powinien wiedzieć. Podobnie jak to, że "Berlin", "Rostok" i "Lipsk" to też nazwy z pochodzenia słowiańskie. Ale z drugiej strony my powinniśmy wiedzieć, że Grunwald, Malbork, Frombork czy Kluczbork to z pochodzenia nazwy niemieckie. Przecież nikt nie ma wątpliwości, że Łańcut jest polskim miastem, ale założyli je koloniści niemieccy i przywieźli z Bawarii nazwę "Landshut", którą spolszczyliśmy na Łańcut.

Czyli, Pana zdaniem, to nie będzie "kolejny przykład germanizacji Wrocławia", jak argumentują przeciwnicy tego pomysłu?
Ależ to nie Hitler wymyślił słowo "Breslau" i w używaniu tej nazwy, mówiąc językiem propagandy peerelowskiej, "nie ma żadnego zachodnioniemiec-kiego rewizjonizmu". To jest stary substytut, tak jak substytutem nazwy miejscowej Parisii jest Paryż, starej nazwy włoskiej Assisi jest Asyż, a Prahy - Praga. Jesteśmy na przykład jedynym krajem w Europie, który nie mówi "Italia", tylko mamy swoją nazwę "Włochy", nawiązującą do starego, niemieckiego zapisu odnoszącego się do plemienia, które Niemcy określali mianem "Walh".

I Włosi, pardon, mieszkańcy Italii, nie obrażają się, że w Polsce są Włochami. Ale trudno, żeby wrocławianie cieszyli się z "Breslau".
Ja wiem, gdzie żyję i zdaję sobie sprawę, że w naszym mieście niemieckie brzmienie "Breslau" obrosło negatywnymi konotacjami. Zresztą, sami Niemcy też o tym doskonale wiedzą. Kiedy z nimi rozmawiam, nie boją się powiedzieć, że jadą najpierw nach Warschau, potem nach Krakau, ale już przy trzecim etapie podróży męczą się, ale mówią, że przyjadą "do Wro-cla-wia".

Dlaczego ta nazwa do dziś budzi takie emocje?
Dlatego, że do 1989 roku każdy, kto powiedział publicznie: "Breslau", od razu był posądzany o sympatie proniemieckie i o to, że jest przeciwko Ziemiom Odzyskanym. I w wielu z nas przetrwało to jako psychologiczny archetyp. I ja od strony psychologicznej to rozumiem, natomiast staram się spokojnie filologicznie tłumaczyć, że tak jak my od 1000 lat mówimy Rzym i Wiedeń, a nie Roma i Wien, tak Niemcy od tysiąca lat mówią "Breslau".

Ale czy musimy reklamować się u nich, zapraszając do "Breslau"?
A gdyby Niemcy byli gospodarzami mistrzostw, to na bill-boardach w naszym kraju w języku polskim zapraszaliby kibiców do "Monachium"? I czy w całych Niemczech wybuchłaby wrzawa, że nie napisano "Zapraszamy do München"?

A może po prostu nazwy własne nie mają znaczenia?
Mają - ogromne. Są absolutnie nieodłączną częścią naszego codziennego uroku językowego. Ale awantury wybuchają, bo zawsze ten mniejszy boi się silniejszego. Tak jak Litwini boją się Wilna i próbują wymusić na naszych dziennikarzach, by pisali "Vilnius". A przecież nie ma się o co szarpać. Jeśli w języku litewskim używam postaci "Vilnius", jeśli po rosyjsku "Wilna", a jeśli po polsku "Wilno". Dlatego po polsku i w każdym innym języku, który nie ma substytutu fonetycznego dla naszego Wrocławia, mówimy i piszemy "Wrocław". Ale jeśli jakiś język ma ten substytut, to niech sobie go używa. Jestem pewien, że gdyby po swojemu "Wrocław" napisali Szwedzi czy Brazylijczycy, nie byłoby takiego szumu. A tak pewnie po tym wywiadzie usłyszę, że też jestem progermański.