W wywiadzie ze znanym pisarzem izraelskim Amosem Ozem czytam: "Jest taki dramat Eugene Ionesco "Nosorożec", opowiadający o oportunizmie ludzi, którzy biernie przystosowują się do straszliwych zmian w swoim otoczeniu". W wypowiedzi tej posłużono się słowem oportunizm _w znaczeniu zbliżonym do definicji słownikowej: "postawa moralna człowieka kierującego się nie powszechnie przyjętymi zasadami, lecz tym, co w danej sytuacji jest dla niego korzystne" (franc. _opportunisme, _od _opportun "odpowiedni", z łac. opportunus).
Kiedy w stanie wojennym, a więc prawie 30 lat temu, dowiedziałem się, że pewna nauczycielka wrocławska doczekała się opinii oportunistki, bo stawiała opór władzy, byłem jeszcze wtedy przekonany o incydentalności takiej interpretacji. Dziś słyszę ją coraz częściej, a jedna z ulicznych sond telewizyjnego "Słownika polsko@polskiego" potwierdziła ją aż do bólu. Można zatem z intelektualną goryczą powiedzieć, że formy oportunizm, oportunista _dołączyły do grupy wyrazów obcych zupełnie fałszywie rozumianych na skutek skojarzeń z wyrazami podobnymi brzmieniowo (w tym wypadku - z _oporem), de facto niemającymi z nimi etymologicznie nic wspólnego.
Podsumowując zaś wątek _oportunizmu _i odpowiadając na tytułowe pytanie, mówię głośno i dobitnie: Oportuniści nigdy nie stawiają oporu! To ludzie o charakterze zdecydowanie przeciwnym - dla własnych korzyści gotowi do rezygnacji z wszelkich zasad etycznych.
Dość bliski semantycznie oportunizmowi, ale nie z nim tożsamy,_jest _konformizm - "postawa bezkrytycznego podporządkowania się normom, wartościom i poglądom uznanym za obowiązujące w danej grupie społecznej; zgadzanie się z czymś, przystosowanie się do czegoś".
Czy _oportunizm _opacznie definiowany na skutek fałszywej motywacji słowotwórczej doczeka się oficjalnej akceptacji? Na razie jesteśmy od tego daleko; leksykony przytaczają definicje tradycyjne, odpowiadające etymologii.
Ulegli natomiast redaktorzy słowników odczuciom coraz większej liczby użytkowników polszczyzny w wypadku rzeczownika pasjonat _i przymiotnika _spolegliwy. _W wypadku tego pierwszego nie poprzestają na tradycyjnym znaczeniu: "człowiek skłonny do wpadania w pasję, gwałtowny, porywczy, łatwo wybuchający gniewem", lecz przytaczają także definicję drugą, potoczną, będącą skutkiem skojarzenia _pasjonata _z _pasją "namiętnością, hobby": "człowiek opanowany jakąś pasją, namiętnością, mający wielkie zamiłowanie do czegoś; entuzjasta".
Spolegliwy _z kolei to, niestety, nie tylko "ktoś, na kim można polegać", ale też - potocznie - "ktoś uległy". W tej ostatniej formie zaburzenie motywacji słowotwórczej polega na odejściu od asocjacji z czasownikiem _polegać (na kimś) _i na semantycznym utożsamieniu rdzeni w wyrazach _spoLEGliwy _i uLEGły._
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
