W Zgorzelcu drżą przed nazistami

- Kiedy czytam nacjonalistyczne hasła na ulicach sąsiedniego miasta, mam coraz więcej obaw o swoją przyszłość - mówi siedemnastoletni Kamil Wrona ze Zgorzelca, który planował studiować w Niemczech. Chłopak boi się, że na nękanym bezrobociem niemieckim pograniczu hasła neonazistów mogą trafić na podatny grunt. Takich głosów za naszą zachodnią granicą jest coraz więcej.

Praca, rodzina, ojczyzna, cudzoziemcy raus!" To nie brzmi przyjaźnie.

- NPD mówi przecież: "Praca, rodzina, ojczyzna, cudzoziemcy raus!" To nie brzmi przyjaźnie - denerwuje się 50-letnia Wiktoria Kuś ze Zgorzelca. I choć tak ostre sformułowania w Görlitz nie padają, to ludzie nie kryją obaw. Słyszeli przecież, co dzieje się koło Szczecina, gdzie w oddalonym o 10 km Locknitz NPD rozpoczęła akcję przeciwko Polakom, którzy osiedlają się w tym niemieckim mieście.

W Zgorzelcu pamiętają także plakaty, które pojawiły się w mieście w ubiegłym roku. NPD nawoływała w nich do zamknięcia granic i przywrócenia na nich kontroli. Co jakiś czas mieszkańcy znajdują też za wycieraczkami aut ulotki, w których są przekonywani, że Śląsk zawsze był niemiecki. Autorów ulotek nie udało się znaleźć.

- Mam nadzieję, że prawicowi ekstremiści nie dostaną mandatu od niemieckiego społeczeństwa - komentuje hasła NPD Rafał Gronicz, burmistrz Zgorzelca.
Politolog z Uniwersytetu Wrocławskiego prof. Andrzej Antoszewski także uspokaja.

- Stosowany w Niemczech, nazwijmy to, kordon sanitarny, który sprawia, że pewne partie są tam totalnie wyizolowane, na razie się sprawdza - mówi.

- Ale tak może być tylko do momentu, gdy taka partia nie uzyska znaczącego poparcia społecznego - tłumaczy. Profesor liczy na mądrość Niemców i nie przewiduje, by NPD stała się znaczącą partią.

Niemieccy politycy starają się marginalizować znaczenie skrajnej NPD. Joachim Paulick, nadburmistrz Görlitz i były działacz CDU (w ubiegłym roku wystąpił z jej szeregów), uważa, że ta partia nie trafi swoimi hasłami do mieszkańców, bo w Görlitz i pobliskim Zgorzelcu jej skrajnie prawicowe slogany kłócą się z rzeczywistością.

Niemieccy politycy starają się marginalizować znaczenie skrajnej NPD.

- Mam nadzieję, że niemieccy sąsiedzi nie uwierzą w te nazistowskie hasła - mówi pani Wiktoria. Chwali sobie bliskość niemieckich sklepów, tanie proszki do prania i przeceny sprzętu AGD.

- Zamarłem, gdy to zobaczyłem - denerwuje się 70-letni Zenon Dudek ze Zgorzelca. "Zagraniczni kryminaliści won!" - Czyżby to o nas? - oburza się starszy pan.
- Po tych Niemcach z NPD można się wszystkiego spodziewać - dodaje z goryczą.

Neonaziści, którzy teraz startują do europarlamentu, liczą także na poparcie w zbliżających się sierpniowych wyborach do Landtagu, czyli saksońskiego parlamentu.

Joachim Paulick: Skrajnie prawicowe slogany u nas kłócą się z rzeczywistością.

W poprzednich - w 2004 roku - prawicowcy z NPD uzyskali 9 proc. głosów. To dało im 8 miejsc w Landtagu, czyli więcej od Zielonych (6) i więcej od FDP (7). W tym samym parlamencie lewica uzyskała 31 miejsc, a rządząca landem koalicja CDU/SPD ma ich w sumie 68 (na 124).
Te proporcje dobrze oddają małe znaczenie neonazistowskiej partii. Ale w Zgorzelcu pojawiły się obawy, że hasła rzucone na nękanym bezrobociem niemieckim pograniczu mogą trafić na podatny grunt.

Nie wierzy w to absolutnie burmistrz Zgorzelca Rafał Gronicz, który jest przekonany, że polityków z NPD nikt u sąsiadów nie będzie słuchał.
- Skrajnie prawicowe slogany u nas kłócą się z rzeczywistością - wtóruje mu Joachim Paulick, nadburmistrz Görlitz. Uważa przy tym, że straszenie przez NPD Polakami i polonizowaniem niemieckiego pogranicza w Görlitz nie ma większego sensu. Jego zdaniem, tu polscy lokatorzy mogą być wręcz szansą na zagospodarowanie i uratowanie przed dewastacją pustych kamienic pozostałych po tych mieszkańcach miasta, którzy wyjechali na Zachód.

NPD chce zmiany granic
Od 1964 roku pod nazwą Narodowodemokratycznej Partii Niemiec funkcjonują niemieccy nacjonaliści. Opowiadają się m.in. za rewizją granic międzypaństwowych oraz za uznaniem historycznego dorobku nazistowskiej III Rzeszy. Nigdy jednak nie udało im się przekroczyć wymaganego progu wyborczego do Bundestagu.

Z prof. Andrzejem Antoszewskim, politologiem z Uniwersytetu Wrocławskiego, rozmawia Janusz Pawul

W Görlitz pojawiły się krzykliwe plakaty NPD. Czy głoszone przez nich hasła mogą trafić na podatny grunt?

We współczesnej Europie hasła populistyczne niestety zyskują na popularności, i to niezależnie od tego, czy głoszą je partie prawicowe, czy lewicowe. Niemcy są jednak dość specyficznym krajem. Tu nazizm jest wciąż zdecydowanie odrzucany, a NPD do tej pory nie miała większych szans w wyborach.

Czy gdyby jednak stało się tak, że NPD uzyska mandat wyborczy, powinniśmy się jej obawiać?

W Niemczech jest już jedna, ogólnoniemiecka partia, która zyskała poparcie w wyborach, a mimo to nie odgrywa znaczącej roli. To postkomuniści, z którymi nikt nie chce rozmawiać. To jednak mocno skomplikowało sytuację pozostałych ugrupowań, które zostały zmuszone do zawierania trudniejszych koalicji.

Czy długo uda się NPD utrzymać na marginesie życia politycznego?

Stosowany w Niemczech, nazwijmy to, kordon sanitarny, który sprawia, że pewne partie są tam totalnie wyizolowane, na razie się sprawdza.

Ale tak może być tylko do momentu, gdy taka partia nie uzyska znaczącego poparcia społecznego. Żeby wygrać z nacjonalistami, trzeba mieć po prostu lepszą od nich, bardziej wiarygodną dla wyborców ofertę. Bo każda próba delegalizacji może zostać zinterpretowana jako zagrożenie wolności i demokracji. Wypada więc liczyć na mądrość Niemców.