17 września – dzień agresji ZSRS na Polskę i dzień sybiraków. Miejsca pamięci we Wrocławiu i na Dolnym Śląsku

17 września to dzień kiedy wojska Armii Czerwonej w 1939 roku przekroczyły ówczesne, wschodnie granice Polski. Tym samym Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich włączył się do II wojny światowej i agresji na nasz kraj, który już walczył z Niemcami.

W wyniku tego ataku Polska straciła kresy, a wobec Polaków rozpoczęły się prześladowania. Dlatego tego dnia obchodzony jest dzień upamiętniający nie tylko agresję ZSRS i jej ofiary, ale także zesłanych na Syberię. Obchody tych dwóch wydarzeń są zazwyczaj połączone.

To najważniejsze miejsce pamięci o wydarzeniach na wschodnich kresach Polski. Co roku 17 września odbywają się uroczystości upamiętniające zsyłki i deportowanych Polaków. Podczas obchodów hołd oddaje się także ofiarą sowieckiej agresji, która zapoczątkowała te tragiczne wydarzenia w dziejach kraju. Obchody się odbędą także w tym roku w niedzielę (17 września) o godzinie 11:00, a poprzedzi je msza święta w kościele pw. św. Wawrzyńca przy ulicy Bujwida.

Pomnik znajduje się na skwerze Sybiraków obok Placu Strzeleckiego we Wrocławiu. Został zaprojektowany przez Jarosława Perszko, a odsłonięto w 2000 roku w 60. rocznicę deportacji Polaków do ZSRS. Pomnik przedstawia krzyż łaciński, który przewracając się zrobił wyrwę w wielkiej, kamiennej ścianie. Kilka metrów od pomnika stoi sześcienna tablica zrobiona z czarnego granitu, na której widnieje napis:

„Pomnik ten wznieśli Sybiracy i Rodacy pamięci wszystkich zesłańców i ofiar ku przestrodze wszystkich przyszłych pokoleń, wdzięczni Bogu za ocalenie i powrót z nieludzkiej ziemi – sowieckiego piekła”.

Przy kościele Ojców Redemptorystów przy ulicy Wittiga we Wrocławiu znajduje się panteon  w którym swoje znaki pamięci umieścili przedstawiciele sybiraków i rodzin katyńskiej. Mauzoleum wypełnione jest kilkudziesięcioma tablicami.

Jest tam także, w kamiennej ścianie wnęka, która służy odprawianiu mszy świętych czy innych uroczystości o charakterze patriotycznym. W czerwcu odbyły się dni pamięci o ofiarach sowieckich deportacji.

Obok Maryjnej Groty wznosi się akademicki kościół p.w. Bożego Ciała, w którym na ścianie, po prawej stronie ołtarza, umieszczony został Krzyż Golgoty Wschodu z wizerunkiem Matki Boskiej Katyńskiej, pobłogosławionego w 1997 roku przez papieża Jana Pawła II. To znak pamięci dolnośląskiej rodziny katyńskiej.

Obecni mieszkańcy województwa to ludność napływowa ze wschodnich kresów Rzeczpospolitej. Przez co i Wrocław stał się poniekąd miastem „kresowym”. Miejsc pamięci o losach ludzi i tamtych wydarzeniach jest sporo. W każdym powiecie znajduję się co najmniej jeden pomnik, obelisk czy monument. To miejsca, gdzie lokalne społeczności, świadkowie tamtych wydarzeń i ich potomkowie spotykają się, aby złożyć hołd ofiarom sowieckich cierpieniom.

Inne miejsca na Dolnym Śląsku, gdzie upamiętnia się wydarzenia z 17 września:

• Legnica - Pomnik Zesłańcom Sybiru przy ulicy Wrocławskiej;
• Wałbrzych – monument pamięci Zesłańców Sybiru w Parku Sybiraków i pomnik Ofiar Syberyjskiej Golgoty przy kościele NMP na ul. Wyszyńskiego;
• Jelenia Góra - symboliczny grób Sybiraków i Polaków - ofiar sowieckiego totalitaryzmu na cmentarzu przy ulicy Sudeckiej.

Czytaj też: Warta pamięci - felieton Janusza Życzkowskiego, redaktora naczelnego Gazety Wrocławskiej